Czy będziemy musieli podzielić wzgórze wawelskie, jak wzgórze świątynne w Jerozolimie?
prof. Andrzej Nowak
Pierwszeństwo Ojczyzny
„Rzeczpospolita”, „Plus-Minus„*, 19.05.2012
Łukasz Górnicki w „Dworzaninie” pisał, że przez ojczyznę rozumie się „to, co gruntu komu ociec pozostawił”. Czy jest to rdzeniem tego pojęcia? Czy rzeczywiście tylko ziemia, terytorium, w którym możemy czuć się bardziej u siebie niż gdzie indziej, za jego granicą? Nie, to także historia, która ukształtowała, obok natury, szczególną postać tego domu i jego mieszkańców. To oczywiście również kultura, w tej historii uformowana i formująca kolejne pokolenia, przede wszystkim dająca nam język, którym nazywamy świat i nasze uczucia. Istotą pojęcia ojczyzny jest jednak nade wszystko samo dziedziczenie po naszych ojcach (dziadach i pradziadach) oraz wpisane weń zobowiązanie, by tego dziedzictwa nie zmarnować: nie zmarnować dziedzictwa terytorium – domu i jego wyposażenia, nie zmarnować dziedzictwa kultury i języka, nie zmarnować dziedzictwa historii, w której odnajdujemy sens wspólnej opowieści o nas w czasie.
Historie są sposobami posiadania osobowości (tożsamości) w autonomicznych wspólnotach. Jak zauważył wybitny współczesny historyk idei John G. A. Pocock, każda autonomiczna wspólnota potrzebuje historii tego, czym była dla siebie i tego, czym była dla innych. I każda taką opowieść o sensach swojego dziedzictwa konstruowała, dekonstruowała i rekonstruowała. Bez niej – rozpadała się.
Nić historii i Parki
Pierwszy taką historię spisał nieznany z imienia cudzoziemiec, którego przyjęliśmy nazywać Gallem Anonimem. Zaczął pracę nad swoją kroniką około roku 1112. Od początku panowania twórcy dziejowego sukcesu państwa Polan, Mieszka I, dzieliło benedyktyna-kronikarza zaledwie pięć – sześć pokoleń. Mieszko I był pradziadem Kazimierza Odnowiciela, ten zaś pradziadem księcia Bolesława zwanego Krzywoustym, ku chwale i na zamówienie którego pisał swą kronikę Anonim.
*Przemówienie prof. Andrzeja Nowaka z Kongresu „Polska Wielki Projekt” 2012
